Nguy cơ hàng hóa "đội lốt" hàng Việt Nam ngày càng gia tăng
Vài năm trở lại đây, hàng hóa xuất khẩu nước ta thường xuyên gặp nạn ở nhiều thị trường quốc tế, phải chống chọi gay gắt với hàng rào phòng vệ thương mại. Số vụ việc chống lẩn tránh điều tra, chống phá giá, chống trợ cấp đối với hàng Việt ngày càng gia tăng.
Theo đánh giá của các chuyên gia, một trong những nguyên nhân chính là do các thị trường nhập khẩu cho rằng hàng hóa Việt Nam sử dụng nguyên liệu chính được nhập khẩu từ những khu vực đang bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại.
Về câu chuyện này, bà Phạm Châu Giang - Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ Thương mại (Bộ Công thương) cho biết, ngày càng gia tăng tình trạng hàng hóa nước ngoài chuyển tải sang nước ta để lấy xuất xứ Việt Nam nhằm lẩn tránh thuế, thậm chí là lấy xuất xứ Việt Nam để hưởng thuế quan ưu đãi theo các FTA mà chúng ta tham gia.
Thực tế cho thấy, từ khi có cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung xảy ra, hàng Trung Quốc nhằm né cuộc chiến tranh thương mại với Mỹ, lợi dụng xuất xứ Việt Nam để xuất khẩu gia tăng mạnh.
Hơn thế nữa, trao đổi với phóng viên, bà Nguyễn Thị Thu Trang - Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập (VCCI) chia sẻ, Việt Nam với việc "mở cửa" mạnh mẽ thông qua các Hiệp định thương mại tự do (FTA) sẽ khiến nguy cơ chuyển tải hàng hoá bất hợp pháp, gian lận xuất xứ ngày càng gia tăng mạnh.
"Đặc biệt, với các cam kết trong các FTA, doanh nghiệp có thể tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa. Điều này tuy tạo thuận lợi cho hoạt động của doanh nghiệp, song cũng làm gia tăng nguy cơ gian lận xuất xứ. Vì vậy, nếu chúng ta không kiểm soát hiệu quả nguồn gốc xuất xứ hàng hóa thì nguy cơ giả mạo hàng Việt Nam để xuất khẩu vào thị trường "ruột" của Việt Nam là rất lớn. Điều này sẽ ảnh hưởng xấu đến uy tín hàng Việt và tác động tiêu cực đến nền sản xuất trong nước"- bà Trang nhấn mạnh.
Cấp bách đẩy lùi các nguy cơ về gian lận thương mại
Trước tình hình đó, các chuyên gia cho rằng, nước ta cần có giải pháp hữu hiệu để giải quyết bài toán lẩn tránh bất hợp pháp trong phòng vệ thương mại, nhất là thông qua gian lận xuất xứ. Đặc biệt, khi mà thời gian tới, nền kinh tế thế giới sau "tổn thương" lớn bởi dịch bệnh sẽ có những diễn biến khó lường, các nước sẽ tăng cường các biện pháp phòng vệ thương mại để bảo vệ nền sản xuất nội địa đang chất chồng khó khăn.
Thông tin từ Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công thương, đã có cơ chế thường xuyên theo dõi và cập nhật danh sách cảnh báo các mặt hàng có nguy cơ gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp nhằm lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại để thông báo cho các bộ, ngành và địa phương tăng cường công tác kiểm tra, giám sát.
Cùng với đó, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra các trường hợp nghi ngờ gian lận xuất xứ. Trong đó chỉ đạo các cơ quan cấp giấy chứng nhận xuất xứ đẩy mạnh kiểm soát các hành vi gian lận thương mại về xuất xứ, nhất là đối với các mặt hàng thuộc nhóm có nguy cơ cao. Bên cạnh đó cũng rà soát lại các quy định liên quan đến chống gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp để bổ sung, hoàn thiện; tăng cường tuyên truyền, phổ biến về phòng vệ thương mại để nâng cao nhận thức cho doanh nghiệp...
Mặt khác, Cục Phòng vệ thương mại khuyến nghị doanh nghiệp cần tăng cường kiểm tra, giám sát về xuất xứ và sau thông quan nhằm ngăn chặn các hành vi gian lận, lợi dụng Việt Nam để xuất khẩu hàng hóa của quốc gia khác; không tham gia, tiếp tay cho các hành vi gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp.
Tuy nhiên, theo đánh giá của nhiều chuyên gia, để ngăn chặn và đẩy lùi nguy cơ lẩn tránh thuế, các cơ quan chức năng cần tăng cường vai trò hậu kiểm đối với các doanh nghiệp mới thành lập, nhất là doanh nghiệp từng bị đưa vào tầm ngắm một cách quyết liệt hơn. Đồng thời, đẩy mạnh xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành, địa phương để xử lý hiệu quả các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại./.
